Nguồn gốc và hình thành
Theo hồ sơ công nhận di tích văn hóa đình chùa Đại Khánh (Làng Ngò xưa), ngôi đình được xây dựng vào thời vua Lê Trung Hưng (1776–1786). Trong quá trình hình thành cộng đồng dân cư tại khu vực này, dòng họ Bùi là một trong những họ có mặt sớm, cùng với các họ khác tham gia dựng đình, lập chùa, xây nên nền tảng văn hóa tâm linh cho làng quê.
Theo lời truyền lại từ các bậc tiền nhân, tổ tiên họ Bùi vốn là những người làm nghề chài lưới, sau chuyển lên bờ định cư tại Làng Bến. Tại đây, các cụ đã cùng xây dựng đình riêng của dòng họ, được gọi là Đình Bến – một biểu tượng văn hóa và tinh thần đoàn kết của cả họ. Như vậy, có thể khẳng định rằng cụ tổ của dòng họ Bùi đã an cư lập nghiệp tại Làng Bến từ đầu thế kỷ 18, cách nay khoảng 300 năm.
Những dấu tích tổ tiên
Tổ tiên được an táng tại gò mả Vàn, xứ Đồng Đò, làng Đại Khánh. Tuy không xác định được ngày sinh – mất cụ thể, nhưng ngày giỗ Tổ được ghi nhớ và tổ chức vào ngày 20/11 (Âm lịch) hàng năm.
Đến đời thứ 6, cụ Chánh Dũng đã mời thầy địa lý về xem thế đất và quyết định cải táng tổ tiên về núi Neo (gần nhà thờ đạo thôn Trại Núi), chọn hướng nhìn về phía núi Con Voi và ngã ba Nhãn – hàm ý con cháu hướng về cội nguồn, vững vàng như núi. Sau khi đặt mộ, đất núi được san bằng, trồng cây thị làm dấu mốc. Đến nay, do thay đổi địa hình và công trình mới, địa điểm chính xác không còn được xác định rõ.
Con cháu và truyền thống
Cụ tổ sinh được bốn người con: Trung, Trực, Hiếu, Học – thể hiện mong ước về đạo lý, hiếu thảo, chính trực và học hành thành đạt. Trải qua chiến tranh và biến động lịch sử, chỉ còn lại hai nhánh con cháu rõ ràng là cụ Trung và cụ Học. Đến nay, dòng họ đã nối dõi đến đời thứ 11, với tổng cộng 422 thành viên, sinh sống khắp mọi miền đất nước – tập trung nhiều nhất tại các thôn trong xã Lãng Sơn.
Con cháu họ Bùi làng Bến luôn tự hào và kế thừa truyền thống hiếu học, cần cù và nghĩa tình. Nhiều người trong dòng họ đã trở thành nhà khoa học, nhà quản lý, trí thức, và người lao động chân chính – sống chan hòa, đoàn kết, yêu thương và đóng góp tích cực cho xã hội, làm rạng danh dòng tộc.
Gia phả và hành trình trở về nguồn cội
Gia phả dòng họ được lập lần đầu tiên và công bố vào ngày 20/11 (Âm lịch) năm 1998, sau nhiều năm sưu tầm và chỉnh lý. Đến năm 2024, dòng họ chính thức công bố gia phả lần thứ hai, mang ý nghĩa kết nối thế hệ, bảo tồn truyền thống và giáo dục con cháu hướng về tổ tiên.
Toàn bộ quá trình biên tập được thực hiện cẩn trọng, có sự tham gia và đồng thuận cao từ đông đảo thành viên trong họ. Trong thời gian tới, gia phả sẽ tiếp tục được chỉnh lý, bổ sung nhằm hoàn thiện tư liệu và phát triển lâu dài truyền thống họ Bùi – Làng Bến.